De zwaluw is in vergelijking met andere vogels het meest verbonden met het boerenerf. Als in april de eerste zwaluwen terugkeren uit het zuiden en hun kwetterend geluid laten horen dan begint voor mij het voorjaar pas echt. Zwaluwen komen terug naar de plek waar ze geboren zijn om daar vervolgens zelf te gaan nestelen.
De schuur met daarin het jongvee was verbonden met de oude Saksische boerderij. Buiten langs de witte overstekende daklijsten bouwden de huiszwaluwen links en rechts elk voorjaar opnieuw hun nesten. Het waren kommetjes gemaakt van modder en wat stro met bovenin een kleine opening. Meestal waren het tussen de vijf en tien zwaluwparen. Het materiaal voor hun nestbouw vonden ze direct naast de boerderij bij de waterput in het weiland. Daar was een kale plek ontstaan door het dagelijks getrappel van de koeien. De grond zag er wat gelig uit. Dit was de leemgrond die de zwaluwen nodig hadden om hun nesten te bouwen. De combinatie van de leemgrond met het water dat van de koeienbek afdroop vormde het perfecte materiaal. Vanuit onze keuken hadden we een mooi uitzicht op de vogels die af en aan vlogen om de modder en leemgrond bij de put weg te halen.
Ik vond het ook fascinerend om de nesten te zien waarin de jonkies met hun kopjes net boven de rand en hun bekjes open zaten te wachten op eten. De oudere zwaluwen zwierden door de lucht en vlogen af en aan om hun jonkies te voeren. Insecten zijn altijd aanwezig in de buurt van boerenerven waar het vee buiten loopt. Het eerste wat ik ’s ochtends in de zomervakantie deed als ik de gordijnen opentrok was kijken of de zwaluwen laag of hoog over het weiland vlogen. Vlogen de vogels heel laag dan betekende dit dat het die dag waarschijnlijk bewolkt zou blijven of zou gaan regenen. Vlogen de zwaluwen hoger in de lucht dan zou het een mooie dag worden met veel zon. Dat was zeker. Daar stemde ik dan ook mijn plannen op af. In die tijd was het geen gewoonte dat een boerengezin met vakantie ging. De koeien moesten immers ’s ochtends en ’s avonds gemolken worden. De zwaluwen voorspelden mij vaak een mooie zonnige dag op het zwembad.
Tegenwoordig is er nog maar een enkele huiszwaluw op de boerderij van mijn jeugd. Ze zijn zeldzaam geworden in de regio, mede door de teruggang van het aantal boerderijen waar nog echt geboerd wordt en door de strengere hygiënemaatregelen in stallen. Maar gelukkig zijn in hun plaats de boerenzwaluwen gekomen. Zij bouwen hun nesten binnenin de schuur. De boerenzwaluw onderscheidt zich van de huiszwaluw door zijn donker steenrode voorhoofd en keel en de wat dieper gevorkte staart. De schuur biedt alle ruimte voor de boerenzwaluwen om vrij in en uit te vliegen door een paar ramen die open blijven. Want dat is wel een voorwaarde voor deze sierlijke erfvogels en hun supersnelle vleugelslagen. Ze moeten altijd naar binnen kunnen vliegen. En dat het jongvee nog steeds buiten loopt is ook een belangrijke voorwaarde voor het welbevinden. Boerenzwaluwen vangen in een jaar miljoenen insecten en dit wordt zeer gewaardeerd. De vogelpoep die op de grond terechtkomt in de schuur wordt daar bij door het boerengezin op de koop toe genomen.
De boerderij uit mijn jeugd is na zestig jaren nog steeds een zwaluwenboerderij. De acrobaten draaien, buitelen, wenden en keren supersnel boven de weilanden, ze scheren vlak langs mij en maken duik- en glijvluchten over het dak en dan weer tot hoog in de lucht. Er wordt gezegd dat boerenzwaluwen geluk brengen.
