De roodhouten topgevel van oude boerderijen
Als je in de meest oostelijk gelegen dorpen in de Achterhoek fietst of rijdt dan zie je dat veel oude boerderijen – gebouwd voor het jaar 1900 - een topgevel hebben die mooi rood geverfd is. Oorspronkelijk was dit een iets donkerder roodbruine kleur, die karakteristiek was voor dit deel van de Achterhoek. Tegenwoordig wordt verf gebruikt maar in vroeger eeuwen gebruikte men het zogenaamde “bonnis”, fijngemalen moerasijzererts dat uit het veen of uit de beek werd gehaald. Waarschijnlijk is dit ook de reden dat men dit soort topgevels vooral ziet in de buurt van oude moerassen en veengronden dichtbij de dorpen Aalten, Lichtenvoorde, Groenlo en Winterswijk. Men mengde het ijzeroer met biest, de eerste melk van de koe die net gekalfd heeft. Door het hoge eiwitgehalte van de melk is deze nogal kleverig. Met deze “bonnis” substantie werd het hout ingesmeerd, wat een goede bescherming bood tegen allerlei weersinvloeden. Het houtwerk kon hierdoor een mensenleven lang mee.
Binnenshuis werd het ook wel gebruikt voor balken en zelfs voor kasten.
Het witte geveltopteken
Het witgeverfde geveltopteken bevindt zich op de nok van de boerderij, daar waar de beide windveren bijeenkomen. Uit overlevering zijn in de regio wel 15 namen bekend zoals: spits, kruus, haorn, törentjen, blome, hane, schild, klundekespot. De namen kruis en tip worden door oudere mensen het vaakst genoemd. Dat zijn dus namen die waarschijnlijk al heel lang algemeen gebruikt worden. De naam kruis geldt alleen voor katholieke geveltekens. Tip wordt alleen genoemd door protestanten.
Er is weinig overgeleverd wat betreft de betekenis van het topteken. Meestal zeggen de mensen dat het voor de sier is of dat zij niet anders weten dan dat het altijd al op het huis zat. Op tekeningen van dorpsgezichten van Aalten en Winterswijk uit 1743 zijn oudere tekens zoals van paardekoppen te zien. Deze waren blijkbaar toen algemeen. Later zijn die vervangen zijn door modernere tekens zoals wij die tot op heden kennen. Regelmatig verdwijnen er toptekens. Ze gaan kapot of waaien eraf en het komt er dan niet meer van een nieuw teken volgens oud model terug te plaatsen.
.jpg)
