Voor de jaren 1900 kende men in de landbouw bijna geen machines. Alle voorkomende werkzaamheden moesten handmatig gedaan worden. Zo ook het dorsen van het graan.

’s Winters wanneer er op het land geen werk meer was, werd er gedorst. Uiteraard weer handmatig. Het zelf gemaakte werktuig dat werd gebruikt was streekgebonden. Meestal werd een vlegel, maar ook een gebogen eiken stok werd wel gebruikt.

 

Niet op de harde vloer

De vlegel was een stok met aan het eind een knuppel die door leren riempjes draaibaar aan de stok was bevestigd. Plaatselijk werd een eiken stok gebruikt die gebogen werd onder een hoek van ± 135 graden en waarvan het slaggedeelte werd afgevlakt. Met de vlegel of stok werd op het graan geslagen om zodoende de korrels uit de aren te slaan. In Gelderland werd algemeen de vlegel gehanteerd. Het dorsen gebeurde op een lemen vloer. De vloer mocht niet te hard zijn, omdat anders de korrels werden stuk geslagen en de vlegels zouden barsten.

De garven werden van hun banden (of zelen) ontdaan en gespreid uitgelegd op de dorsvloer. Dit uitleggen werd wel verschillend gedaan. Ik zal nu de meest gebruikte methode beschrijven, die ook nu nog wordt gebruikt op de Nederlandse kampioenschappen. Het aantal deelnemende ploegen is niet groot. Zo hebben wij nog een groep liefhebbers die jaarlijks met de zicht maaien en met de vlegel dorsen. Op oogstdagen of bij andere gelegenheden worden nog geregeld door ons demonstraties gegeven.

 

Ritmisch vlegelen

De werkwijze bij het dorsen is als volgt. Het eerste graan wordt op de dorsvloer uitgelegd met de aren in het midden op de dorsvloer, dit is de eerste legger. De tweede legger wordt op de andere kant van de dorsvloer gelegd met de aren op de aren van de eerste legger. Zo hoeft niet de hele dorsvloer gevlegeld te worden, maar alleen het midden waar de aren liggen. Vervolgens wordt er gevlegeld, lopend van de ene naar de andere zijde van de dorsvloer en weer terug. Het meest wordt dit gedaan door 3 personen, zij doen dan de drieslag, maar soms doet men de tweeslag (2 personen) of de vierslag (4 personen). Eerst slaat persoon 1, dan 2 en dan 3 in een ritmisch tempo. Belangrijk is dat men niet elkaar of elkanders vlegel raakt. Dit vraagt wel de nodige vaardigheid en oefening. Wanneer men voor de eerste keer gevlegeld heeft wordt de bovenste legger gekeerd om de onderkant ook goed te kunnen raken. Dan wordt opnieuw heen en weer gevlegeld.

De volgende handeling is dat de tot nu toe onderliggende legger naar boven wordt gehaald en op de tot dan toe bovenliggende legger wordt gelegd. Deze legger wordt dan op dezelfde manier behandeld dan de nu onderliggende legger. Daarna mag men aannemen dat de korrels uit de aren zijn. Het stro wordt nu verzameld en bij elkaar gebonden. Men was er toen erg zuinig op, want het werd voor verschillende doeleinden gebruikt. Zoals voor veevoer, nadat het kort gesneden werd, maar ook voor strooisel, dakbedekking, dokken en zelfs voor matrasvulling.

 

Het kaf van het koren scheiden

Na verzameling van het stro werd het zaad met de nog aanwezige korte stro- en aarresten bij elkaar geveegd, waarna het met een hark zo goed mogelijk werd gereinigd. De grove resten werden zorgvuldig gescheiden van het zaad en verzameld en ging naar de kippenhokken als strooisel. De kippen konden er eventuele korrels nog uitzoeken, vandaar het gezegde: “Er een graantje van meepikken”. Als het zaad voldoende schoon is wordt het verzameld in jute zakken om het later nog verder te reinigen door het “kaf van het koren te scheiden”. Vroeger gebeurde dat door middel van een platte mand (de wan) waarin zaad werd geschept en buiten in de wind werd opgeschud. De wind blies het kaf eruit en het zwaardere schone zaad bleef achter in de wan. Later gebeurde dat door een werktuig de z.g. wannemolen, waarin de wind machinaal werd opgewekt. Tenslotte kon het zaad naar de molenaar om gemalen te worden voor menselijke consumptie of veevoer.

Categories:: Ambachten Landbouw Keuze van de redactie

Meer verhalen

Audio

Tuutlied

28 mei 2014
Wim Monnich
Video

Bakerpraatjes, vroeger en nu

20 april 2015
Silvia de Haan
Galerij

Jarenlang met Bennie Jolink op de foto

18 december 2015
Jan Gert De Boer

Altijd vooraan in aangepast hemd

30 november 2015
Agatha kleinNijenhuis

Het Galaconcert van On-Ganse

05 februari 2015
Frédérique Donders
Video

Blauwe Gerrit

23 mei 2014
Sylvia van Hunnik

Het liefdeslaantje van Vorden

06 januari 2016
Ina Brethouwer
Galerij

Steven was schaapherder

06 juli 2014
Maarten Matser
Galerij

Lepeltje koningin Beatrix

05 februari 2015
Simone Cornelissen

Het dorsen van graan met de vlegel

19 januari 2015
Theo Giesen

Witte Wieven bij Solse Gat

26 februari 2015
Ben Veenhuis
Video

Kruudmoes bij de Apeldoornse Vierdaagse

03 juni 2014
Arjan Hoefakker

Soepvleis uut Wenters

27 februari 2015
Gerhard Kwak
Video

Een pinksterpop op ons dak

25 augustus 2014
Ada Kieft

Høkbestendige Gebitjens

01 december 2015
Bas Geijs
Galerij

Nägelholt

19 februari 2015
Gerhard Kwak

Handige ouders

29 juni 2015
Teunie

Meijer-eten

12 mei 2014
Theo Meijer

De kloostermoppen van Hernen

08 april 2015
André Kersten