De roodhouten topgevel van oude boerderijen
Als je in de meest oostelijk gelegen dorpen in de Achterhoek fietst of rijdt dan zie je dat veel oude boerderijen – gebouwd voor het jaar 1900 - een topgevel hebben die mooi rood geverfd is. Oorspronkelijk was dit een iets donkerder roodbruine kleur, die karakteristiek was voor dit deel van de Achterhoek. Tegenwoordig wordt verf gebruikt maar in vroeger eeuwen gebruikte men het zogenaamde “bonnis”, fijngemalen moerasijzererts dat uit het veen of uit de beek werd gehaald. Waarschijnlijk is dit ook de reden dat men dit soort topgevels vooral ziet in de buurt van oude moerassen en veengronden dichtbij de dorpen Aalten, Lichtenvoorde, Groenlo en Winterswijk. Men mengde het ijzeroer met biest, de eerste melk van de koe die net gekalfd heeft. Door het hoge eiwitgehalte van de melk is deze nogal kleverig. Met deze “bonnis” substantie werd het hout ingesmeerd, wat een goede bescherming bood tegen allerlei weersinvloeden. Het houtwerk kon hierdoor een mensenleven lang mee. 

Binnenshuis werd het ook wel gebruikt voor balken en zelfs voor kasten.

Het witte geveltopteken
Het witgeverfde geveltopteken bevindt zich op de nok van de boerderij, daar waar de beide windveren bijeenkomen. Uit overlevering zijn in de regio wel  15 namen bekend zoals: spits, kruus, haorn, törentjen, blome, hane, schild, klundekespot. De namen kruis en tip worden door oudere mensen het vaakst genoemd. Dat zijn dus namen die waarschijnlijk al heel lang algemeen gebruikt worden. De naam kruis geldt alleen voor katholieke geveltekens. Tip wordt alleen genoemd door protestanten.

Er is weinig overgeleverd wat betreft de betekenis van het topteken. Meestal zeggen de mensen dat het voor de sier is of dat zij niet anders weten dan dat het altijd al op het huis zat. Op tekeningen van dorpsgezichten van Aalten en Winterswijk  uit 1743 zijn oudere tekens zoals van paardekoppen te zien. Deze waren blijkbaar toen algemeen. Later zijn die vervangen zijn door modernere tekens zoals wij die tot op heden kennen. Regelmatig verdwijnen er toptekens. Ze gaan kapot of waaien eraf en het komt er dan niet meer van een nieuw teken volgens oud model terug te plaatsen.

Categories:: Dagelijks leven Achterhoek Aalten Boerengebruik

Meer verhalen

Salueer niet meer, of toch nog ?

08 maart 2016
Ed van Seters
Video

Paardenmarkt en het Paardenmoppen toernooi

03 april 2015
Rien de la Cousine

De plaats van David: rij zes, graf zes

24 juni 2014
Ida en Johannes Dennissen

Bloemencorso Rekken

06 juli 2015
J. Roessink
VideoGalerij

Heideweek gemeente Ede

20 november 2014
Bestuur Stichting Heideweek
Video

De touwslager

09 juni 2015
Dick Jagtenberg
Galerij

Palmpasen

07 februari 2015
Gerhard Kwak

Vergeten snoep

04 juli 2014
Grady Hendriks

Machinist stoomgemaal De Tuut

11 mei 2014
Wim Monnich

Boerenkool op verjaardag

05 februari 2015
Dhr. Wijnhoud
Video

Maatwerk van de zadelmaker

17 maart 2016
Herman van de Bunt
Audio

Dankdag en biddag

08 maart 2015
Theo van Dalen

Driekoningen, ik kan het lied nog zo zingen

06 januari 2015
Marian v't Hullenaar-Seegers

Verkleden met Koninginnedag

15 juni 2014
Ria Rozendal

Bruidstaart bij 1 jaar huwelijk

18 juni 2014
Max Voorberg

Martinusdag

26 maart 2016
Mare Tip (6 jaar)
Galerij

Jarenlang met Bennie Jolink op de foto

18 december 2015
Jan Gert De Boer
Video

Ada van Andelst

08 juni 2015
Eric Borrias

Eigen pan of papier mee naar de slager

20 april 2015
Gerhard Kwak
Video

Zwarte Cross

23 maart 2015
Tante Rikie