De roodhouten topgevel van oude boerderijen
Als je in de meest oostelijk gelegen dorpen in de Achterhoek fietst of rijdt dan zie je dat veel oude boerderijen – gebouwd voor het jaar 1900 - een topgevel hebben die mooi rood geverfd is. Oorspronkelijk was dit een iets donkerder roodbruine kleur, die karakteristiek was voor dit deel van de Achterhoek. Tegenwoordig wordt verf gebruikt maar in vroeger eeuwen gebruikte men het zogenaamde “bonnis”, fijngemalen moerasijzererts dat uit het veen of uit de beek werd gehaald. Waarschijnlijk is dit ook de reden dat men dit soort topgevels vooral ziet in de buurt van oude moerassen en veengronden dichtbij de dorpen Aalten, Lichtenvoorde, Groenlo en Winterswijk. Men mengde het ijzeroer met biest, de eerste melk van de koe die net gekalfd heeft. Door het hoge eiwitgehalte van de melk is deze nogal kleverig. Met deze “bonnis” substantie werd het hout ingesmeerd, wat een goede bescherming bood tegen allerlei weersinvloeden. Het houtwerk kon hierdoor een mensenleven lang mee. 

Binnenshuis werd het ook wel gebruikt voor balken en zelfs voor kasten.

Het witte geveltopteken
Het witgeverfde geveltopteken bevindt zich op de nok van de boerderij, daar waar de beide windveren bijeenkomen. Uit overlevering zijn in de regio wel  15 namen bekend zoals: spits, kruus, haorn, törentjen, blome, hane, schild, klundekespot. De namen kruis en tip worden door oudere mensen het vaakst genoemd. Dat zijn dus namen die waarschijnlijk al heel lang algemeen gebruikt worden. De naam kruis geldt alleen voor katholieke geveltekens. Tip wordt alleen genoemd door protestanten.

Er is weinig overgeleverd wat betreft de betekenis van het topteken. Meestal zeggen de mensen dat het voor de sier is of dat zij niet anders weten dan dat het altijd al op het huis zat. Op tekeningen van dorpsgezichten van Aalten en Winterswijk  uit 1743 zijn oudere tekens zoals van paardekoppen te zien. Deze waren blijkbaar toen algemeen. Later zijn die vervangen zijn door modernere tekens zoals wij die tot op heden kennen. Regelmatig verdwijnen er toptekens. Ze gaan kapot of waaien eraf en het komt er dan niet meer van een nieuw teken volgens oud model terug te plaatsen.

Categories:: Dagelijks leven Achterhoek Aalten Boerengebruik

Meer verhalen

De Dikke Broeder bakken

11 mei 2014
Jette

Kerststallen al eeuwen oud.

23 december 2014
henk van Dorland

Machinist stoomgemaal De Tuut

11 mei 2014
Wim Monnich
Video

Het carbidhart

22 mei 2015
Wouter
Video

Doesburg Binnenste Buiten

01 juli 2014
Jaap Geurtsen
Galerij

Nationale Buitenspeeldag

12 juni 2014
Brenda Larbui

Kattekoppen schieten op het schuttersfeest van Babberich

12 december 2015
Gilde St. Jan Babberich

Generaties lang vernoemd naar Opa

12 maart 2015
Gerdien van der Zee

“De duker zal ow halen”

18 mei 2015
Ina Brethouwer
Galerij

Mgr. Zwijsentocht

02 juli 2014
Truus Peters
Video

De bedrogen duivel

03 oktober 2014
Anja van Buren

Aaltens Volkslied

06 mei 2015
Ina Brethouwer

De Nijkerkse Zonnedagen

26 maart 2015
Museum Nijkerk
Video

De dierentolk

27 mei 2015
Joke Bouwman

Wild stropen 'soms' een noodzakelijk kwaad ?

03 februari 2016
Aris Blankenspoor

Gebetsgang von Emmerich nach Netterden (GLD)

07 maart 2015
Vereniging Leefbaarheid Netterden

Riest met krent'n, botterjus en eier

08 april 2015
Van Beek- Van Brummen

Sociëteit de Vriendschap

04 juli 2015
Ed de Haas