Van oudsher is het Pinksterfeest het hoogtepunt van de lente dat gepaard ging met tal van folkloristische gebruiken. Omdat de natuur rond Pinksteren op haar mooist is was het gewoonte, evenals met Hemelvaart, vroeg op te staan om een wandeling door bossen en velden te maken. Wee de langslaper, die met Pinksteren niet vroeg uit de veren was. Overal, waar een langslaper vermoed werd, werd met forse hand aan de bel gerukt of werd een handvol kiezel tegen de ruiten van de slaapkamer geworpen, terwijl een fikse roffel op de deur evenmin tot de uitzonderingen behoorde.

Soms werd de luilak zelfs verrast met een bos brandnetels of een dode rat aan de deurpost. Bij al deze ‘vermakelijkheden’ werden luilakliedjes gezongen, die zo lang werden aangehouden, totdat de langslaper zich voor het venster vertoonde.

Iedereen, die in vroegere tijden op Pinksterzaterdag te laat op zijn werk of in school kwam, werd veroordeeld tot een traktatie. De Luilakmorgen is nog niet helemaal in vergetelheid geraakt; in de Zaanstreek en in sommige wijken van Amsterdam zijn nog enkele herinneringen aan deze oude gewoonte overgebleven.

 

Joodse oorsprong

Pinksteren of Sinksen werd ook nog wel Bloeifeest, Bloemenpasen, Bloemenoosteren, Roospasen of Snijfeest genoemd.Pinksteren vindt zijn oorsprong in één van de pelgrimsfeesten die het joodse volk vierde. Het 'feest van de oogst' of het 'wekenfeest' volgde 50 dagen na het feest van de ongedesemde broden, op het einde van de graanoogst. Met dit festijn bedankten de joden hun God, Jahwe, voor de oogst. Vanaf de 2e eeuw na Chr. kreeg het wekenfeest een andere betekenis en kwam de nadruk te liggen op de herdenking van het sluiten van het verbond tussen Jahwe en Israël. De christenen namen deze feestdag over om de neerdaling van de Heilige Geest over de apostelen te gedenken. Deze herdenking valt altijd op de vijftigste dag na Pasen.

De Pinksterbruid

Als symbool van de lente werd in vele streken van het land het meest lieftallige meisje van het dorp uitgeroepen tot Pinksterbruid. Opgesmukt met lentebloemen en omhangen met een krans maakte de jeugd met de Pinksterbloem, zoals de bruid genoemd werd, een rondgang door het dorp. Soms werd daarbij een inzameling van lekkernijen gehouden, die later op de dag onder de jeugd werden verdeeld. In Limburg werd de Pinksterbruid in een draagstoel meegevoerd; zij was gesluierd en men kon de bruid bewonderen, nadat men versnaperingen had aangeboden.

Pinksterkroon in de IJssel

Vroeger was het ook gewoonte met Pinksteren een kroon in dorp of stad aan te brengen, waaronder de Pinksterbruid plaats nam. Alle kinderen dansten dan rond de kroon, die versierd was met bloemen, gekleurd papier dennengroen en slingers. In Hattem werd de kroon over de weg gespannen. In veel gevallen was de Pinksterkroon een gevolg van het verschuiven van de meiboomviering. Op de avond van Pinkstermaandag sneuvelde de Pinksterboom door verbranding of door de kroon in de IJssel te werpen.

De luilak trakteert op Luilakbollen

Degene die op zaterdag vóór Pinksteren het laatst uit zijn bed kwam, werd eruit gejaagd en was de luilak en moest het gezin op warme bollen trakteren. Dit gebruik is terug te voeren naar voorchristelijke tijden en moet gezien worden als de verjaging van de stervende winterdemon. De luilakbollen werden gemaakt met witte bloem en werden vaak warme met stroop  of suiker en soms een kluitje verse grasboter gegeten. Acht aaneengeschoten bollen stonden ook bekend als achtlingen. Elders werden ze ook schootjes of schootbollen genoemd. Soms hadden ze de vorm van een kadetje som waren ze gebakken in de vorm van bolletjes.

Categories:: Feestdagen Pinksteren Brood en banket Hattem Keuze van de redactie Mei

Meer verhalen

Video

Karnemelksesaus

18 juni 2014
E. Takke
Video

Breien is (een) kunst

22 februari 2016
Carolien Evers
Galerij

Joar winnen met toeten halen

12 mei 2014
Arina Breukelaar

Kruudmoes

02 juni 2014
Gerry
Video

Mariken van Nieumeghen

03 oktober 2014
Peter

Jaromir te Zutphen

18 juni 2015
Gery Groot Zwaaftink
Video

200 eieren met Pasen

18 juni 2014
Nijenhuis

Janna van de Tiggeloven

24 oktober 2014
B. van Dijk
Video

Optocht met historische tractoren

18 juni 2014
Annie de Groot
GalerijVideo

Roggebroodweging Muldersfluite

30 december 2014
Harry Somsen
Audio

De eerste Brug over de Waal

06 februari 2015
Gery Groot Zwaaftink

Caspar en de twee andere koningen

04 januari 2016
Paul Hoftijzer
Video

Het Geldersch Volkslied

03 november 2014
h.b.barmentloo

Slachtvisite bij museum Smedekinck

29 oktober 2014
Klein Lebbink
Video

Het kerkelijk gebruik van de doop

12 maart 2015
Anki Rijpma-Smit
Video

Tielsche Kermiskoek

11 mei 2014
Magda van Ooijen
Video

Slepen van boeren gerij op oudejaarsavond

03 december 2015
Adri Nitrauw