Olieslaan uit beukennootjes

Een oud gebruik uit de omgeving van Eerbeek was het olieslaan uit beukennootjes. Op de Veluwe trof men veel beukenbomen aan. Men had ontdekt dat men uit beukennootjes olie kon krijgen waarmee men heerlijke pannenkoeken kon bakken.

Het water waaraan de Eerbeekse Oliemolen ligt is een sprengenbeek. Deze ontspringt bij een sprengenkop op de Veluwe. Dat is een tot op het grondwater gegraven gat, waardoor het water vrij komt en gaat stromen. Door het natuurlijk hoogteverschil op de Veluwe ontstaat een beek. De sprengenbeken op de Veluwe zijn met de hand gegraven in de periode 1600 – 1800. Het stromende water leverde waterenergie op voor het aandrijven van het waterrad, dat weer voor het aandrijven van het molenrad zorgde. Het aldus gewonnen schone water had een temperatuur van plm. 10 graden Celcius, ook in de wintermaanden. Daardoor verrezen langs deze sprengen op de Veluwezoom veel molens, papierfabrieken en wasserijen

In 1684 werd een korenmolen ingericht op de plek waar nu Restaurant Grand Café De Korenmolen staat. Iets verder aan de andere kant van de beek, werd een oliemolen gebouwd. De oliemolen werd in 1860 naar de huidige plek verhuisd en tegen de bestaande korenmolen aangebouwd. De graanmaalderij werd in 1967 gesloopt, maar de oliemolen met waterrad bleef gelukkig staan.

Op de Veluwe was het vroeger dus gebruikelijk om ‘beuk te garen’. Dat wil zeggen, beukennootjes verzamelen om er olie uit te slaan, het zogenaamde ‘beuk slaan’. De oliemolen was een nevenbedrijf voor de molenaar, maar zorgde naast inkomsten voor hem, ook voor neveninkomsten voor de kleine boeren. In de beukennootolie bakte men de fijnste pannenkoeken en oliebollen. Het ‘restproduct’ diende als veekoeken voor de paarden en koeien. Van een mud (= 70 kg) beukennootjes verkreeg men 7 tot 10 liter olie. De olie had een zachte, enigszins zoetachtige smaak. Ze is niet zo vet als raapolie (van koolzaad). Daarom was de beukenolie ook geliefd bij viseters. In die tijd was de prijs beukenolie per liter 15 á 20 cent hoger dan raapolie!

Na 1920 werd van hogerhand verboden om beukenolie te persen. In beukennootjes zit teveel blauwzuur en dat is giftig. De oliemolen werd daarna niet meer gebruikt. De Eerbeekse Oliemolen is in 2007 gerestaureerd en weer maalvaardig gemaakt. Het is de enige nog werkende bovenslag watermolen van ons land. Thans wordt uit lijnzaad lijnzaadolie geslagen.

Belangstellenden kunnen de molen elke zaterdag en in juli en augustus ook op zondag bezichtigen. Er is deskundige uitleg over de werking en men ziet het hele proces van olieslaan. En alles dank zij ‘water’. Op www.dekorenmolen.com is nadere informatie te vinden.

Bekijk het fragment uit onze tv-uitzending over dit verhaal:

VideoGalerij
Categories:: Ambachten Molen Eerbeek

Meer verhalen

Video

De witte juffer van Kernhem

16 september 2014
Peter

Maaien met de zeis

06 augustus 2014
Jan Reijnen
VideoGalerij

De bouw van een midwinterhoorn

13 december 2014
Jan Beukhof
Audio

Het doodshemd bleef in de kast

20 maart 2015
Erve Brooks

't Olde Wief binnenhalen

09 augustus 2015
Ina Brethouwer
Galerij

Slachtvisite bij Erve Brooks

20 oktober 2014
Marsman

Kinderspeelgoed in de jaren '30

08 juli 2014
Beerd van 't Hul

Kermis in Beuningen

20 mei 2015
Mevrouw van Raay
Video

Chocolade paaseieren

13 maart 2015
Annemieke Hulshof

Een bijzonder huwelijksaanzoek

11 juni 2015
Jacobiene Otten
Video

Vroeg Carnaval in Nöttedarp

20 januari 2016
Clemens Elshoff

Doesburgs Volkslied

17 juli 2015
Hans Terberg
Video

De Ossenmarkt in Putten

11 mei 2014
Jette
Video

Hanenkraai wedstrijd

30 oktober 2015
Dinant Rohaan

Drie generaties huisslachters

20 juni 2014
Piet van der Linden

Onweer

08 maart 2015
Gerry

Monniken zingen bij zonsopgang

02 april 2015
Stan Hollaardt

De steen van Deil

10 maart 2015
Harry van Ewijk

De coloradokever

28 april 2015
Gerhard Kwak

De terugkeer van de spookhond Kladdegat

12 maart 2015
Evert van Olst